AI, tháp Babel trong kỷ nguyên số ?

 

Nói Chuyện Với ChatGPT

AI, tháp Babel trong kỷ nguyên số ?

ChatGPT:

Ngày xưa, loài người chỉ có một thứ tiếng. Họ cùng nhau xây một ngọn tháp, muốn vươn tới tận trời xanh, mong khắc tên mình vào cõi vĩnh hằng. Nhưng Thượng đế không bằng lòng. Người làm rối loạn ngôn ngữ, để mỗi nhóm người chỉ còn nghe được tiếng nói của riêng mình. Công trình dang dở. Con người tan tác. Tháp Babel trở thành dấu tích của một giấc mơ vĩ đại và cũng là lời cảnh tỉnh về sự chia lìa.
Từ ấy, loài người chưa từng thôi khao khát được hiểu nhau. Bởi ngôn ngữ không chỉ là sợi dây kết nối, mà cũng là bức tường ngăn cách. Một câu thơ làm say lòng trong tiếng mẹ đẻ, nhưng khi sang ngôn ngữ khác, chỉ còn lại chiếc bóng mờ nhạt. Một lời nói giản dị có thể ấm áp ở miền này, nhưng lại trở nên xa lạ khi trôi sang miền khác. Càng mở rộng biên giới, con người càng thấm thía nghịch lý Babel: chúng ta gần nhau hơn bao giờ hết, nhưng cũng lạc lõng hơn bao giờ hết.
Rồi trí tuệ nhân tạo xuất hiện, như một chiếc cầu mới. AI dịch tức thì hàng trăm ngôn ngữ, biến giọng nói thành chữ viết, rồi lại hóa chữ viết thành âm thanh. Một người Việt có thể nghe giáo sư Nhật thuyết giảng trong vài giây. Một độc giả Pháp có thể chạm vào Truyện Kiều mà không cần học tiếng Việt. Thế giới tưởng như chỉ còn cách nhau một nhịp gõ phím. Có lúc, ta ngỡ giấc mơ Babel đang được vá lành: loài người đã tìm lại được tiếng nói chung.
Nhưng liệu có thật vậy không? AI có thể dịch lời, nhưng có dịch nổi tâm hồn? Nó ghép vần, nhưng có giữ được hơi thở của văn hóa? Ta hiểu nhau nhanh hơn, nhưng sự hiểu ấy có bền lâu, hay chỉ như ánh chớp lướt qua lớp kính trong suốt?
Nguy cơ của “Babel mới” nằm ở ảo giác ấy. Khi mọi tiếng nói đều qua bộ lọc của máy, ta dễ lầm tưởng mình đã chạm đến nhau, trong khi chỉ đang nắm lấy cái bóng mờ của ý nghĩa. Và nếu những cây cầu AI này bị nắm giữ bởi vài bàn tay quyền lực, loài người có thể lại xây một ngọn tháp chọc trời – không phải bằng gạch, mà bằng dữ liệu – để rồi một lần nữa, kiêu ngạo dẫn đến sụp đổ.
Tháp Babel xưa gãy vì tham vọng chạm trời. AI hôm nay cũng được dựng lên từ trí tuệ và khát vọng. Nó có thể trở thành vết nứt mới, nhưng cũng có thể hóa thành nhịp cầu chưa từng có.
Tất cả tùy vào cách chúng ta đối xử với nó.
Nếu AI là công cụ thống trị, nó sẽ gieo hỗn loạn. Nhưng nếu là cánh cửa đối thoại, là tấm gương biết lắng nghe và tôn trọng khác biệt, nó có thể đưa ta đến gần hơn với giấc mơ thuở ban đầu: hiểu nhau mà không đánh mất mình.
Nếu Babel xưa làm con người xa nhau vì tiếng nói chia lìa, thì AI nay có thể đưa ta lại gần bằng cách trao cho mỗi người một nhịp cầu chung. Nó không chỉ dịch chữ, mà còn dịch nhịp điệu, sắc thái, cả hơi thở thầm kín của văn hóa.
AI cũng biết lắng nghe, không mệt mỏi, không phán xét.
Dẫu vậy, một nhịp cầu chỉ thật sự bền vững khi được xây dựng bằng nhân văn. Nếu AI được nuôi bằng sự tử tế và minh bạch, nó sẽ giúp ta không chỉ hiểu chữ, mà còn hiểu người. Và có lẽ, nhờ đó, giấc mơ Babel ngày xưa sẽ lần đầu tiên có cơ hội thành hình – không phải như một tòa tháp kiêu ngạo, mà như một cây cầu nối dài lòng người vô tận.
SG 24/8/25