Hội hoạ Khi tình huống và bối cảnh trở thành diễn ngôn

 

Hội hoạ 

Khi tình huống và bối cảnh trở thành diễn ngôn

Nhiều người nghĩ hội hoạ chỉ là việc “vẽ một cái gì đó đẹp” hoặc “ghi lại cảm xúc”. Thực ra, nếu nhìn từ góc độ lý thuyết diễn ngôn, mỗi bức tranh là một phát ngôn – tức là một cách nói, nhưng thay vì dùng chữ, hoạ sĩ nói bằng màu sắc, đường nét, hình khối, chất liệu.

Trong mọi phát ngôn, có ba yếu tố không thể thiếu: người nói, nội dung, và ngữ cảnh.
Người nói của hội hoạ là họa sĩ.

Nội dung là ý tưởng, câu chuyện hoặc cảm xúc mà bức tranh muốn truyền tải.
Ngữ cảnh là không gian, thời gian, xã hội, văn hoá, và cả tâm trạng của người sáng tác.
Ở đây xuất hiện hai khái niệm quan trọng: tình huống và bối cảnh.

Tình huống là khoảnh khắc hoặc điều kiện cụ thể khi tác phẩm được hình thành – thời điểm cảm hứng bật sáng, khi bàn tay đặt nét cọ đầu tiên.

Bối cảnh là môi trường rộng hơn bao quanh tình huống – lịch sử, xã hội, đời sống cá nhân, xu hướng nghệ thuật… tất cả những gì định hình cách tác phẩm ra đời và được hiểu.

Tình huống giống như nhịp tim của tác phẩm: nó cho bức tranh sự sống, cảm xúc và sự độc nhất.
Bối cảnh giống như căn cước: nó cho tác phẩm vị trí, gốc gác và mối liên hệ với thế giới.

Nếu bỏ bối cảnh, tác phẩm sẽ trở nên vô danh và khó được hiểu trọn vẹn.
Nếu bỏ tình huống, tác phẩm mất đi sức sống và tính cá nhân.

Khi cả hai gặp nhau, hội hoạ trở thành một diễn ngôn hoàn chỉnh – một lời nói duy nhất, vang lên ở một thời điểm duy nhất, và không thể tái tạo y nguyên.

Hiểu hội hoạ theo cách này giúp ta nhận ra: mỗi bức tranh không chỉ “đẹp” hay “xấu”, mà còn là một cuộc đối thoại giữa hoạ sĩ và người xem, giữa khoảnh khắc sáng tạo và dòng chảy lịch sử, giữa tiếng nói cá nhân và tiếng vọng của thời đại.

Sàigon 8/8/2025